Učenje o multiploj sklerozi može pomoći u interakciji sa vašim medicinskim timom, kako bi ocjenili opcije tretmana, vodili brigu o simptomima, te povećali vaše opše zdravlje i kvalitet života.
Definicija MS-a
Multipla skleroza (MS) uključuje imunološki posredovan proces kod kojeg je abnormlana reakcija imunog sistema tjela pokrenuta protiv centralnog nervnog sistema (CNS), koji je sačinjenj od mozga, kičmene moždine i optičkih nerava.
Specifičan antigen ili meta na koju je napad imunoćelija usmjeren, ostaje nepoznat, zbog čega se MS, od strane mnogih eksperta smatra imunološki posredovanim, a ne autoimunim procesom.
- Unutar CNS-a, imuni sistem napada mijelin – masna supstanca koja okružuje i izolira nervna vlakna, kao i sama nervna vlakna
- Oštećeni mijelin formira ožiljke (skleroza), koji daju ime ovoj bolesti
- Kada je bilo koji dio mijelinskog pokrivača ili nervnih vlakana oštećen ili uništen, nervni impulsi, koji putuju u i iz mozga i kičmene moždine su iskrivljeni i prekinuti, što prouzrokuje širok spektar simptoma.
- Smatra se da se bolest pokreće kod genetički podvodljivih individua kombinacijom jednog ili više spoljašnih faktora.
- Ljudi sa MS-om obično iskuse jednu od četiri putanje bolesti, koje mogu biti blage, srednje ili ozbiljne.
Mijelin
Mijelin je zaštitni sloj oko nervnih vlakana u CNS-u, te je primarna meta imunih napada kod multiple skleroze.
Pregled
Neuroni su strukture u nervnom sistemu koje nam dozvoljavaju da razmišljamo, vidimo, čujemo, pričamo, osjećamo i krećemo se. Svaki neuron se sastoji od tijela ćelije i aksona (nastavak tijela ćelije koji prenosi informacije). Većina aksona u CNS-u su umotani u mijelin, suspstancu bogatu lipidima (masnim supstancama) i proteinima. Poput sloja oko električne žice, mijelin izolira i štiti akson, te pomaže ubrzanju nervne transmisije.
Mijelin je prisutan u CNS-u i PNS-u, ali multipla skleroza samo utiče na CNS. Mijelin u CNS proizvode specijalne ćelije koje se zovu ogliodendrociti. Mijelin u PNS-u proizvode Schwann ćelije. Dva tipa mijelina su hemijski različita, ali oba imaju istu funkciju – da promovišu efektivnu transmisiju nervnih impulsa duž aksona.
Abnormalne imunološke reakcije za koje se vjeruje da napadaju mijelin
Kod MS-a, abnormalna imunološka reakcija proizvodi inflamaciiju u CNS-u, kroz slijedeći proces :
- Oštećuje/uništava mijelin i oligodendrocite
- Pravi štetu nervnim vlaknim ispod
- Pravi oštećene zone (lezije ili ožiljke) uzduž nerva, što se može vidjeti na magnetnoj rezonanci
- Usporava ili zaustavlja provodljivost – proizvodeći neurološke znakove i simptome MS-a
Tekuća istraživanja koja stimulišu popravku mijelina
Naučnici su otkrili da tijelo liječi neke lezije prirodno stimulirajući oligodendrocite u toj zoni, ili regrutirajući mlade oligodendrocite iz udaljenijih mjesta – kako bi počeli praviti novi mijelin na oštećenim zonama. Međutim, ovaj prirodni proces liječenja je spor i nekompletan. Naučnici istražuju nekoliko različitih strategija za stimuliranje popravke mijelina, uključujuči testiranje postojećih lijekova, pronalaska načina da se stimulišu oligodendrociti da proizvode mijelin, te načina da se zaštite oligodendrociti i mijelin od daljneg oštećenja.
Imunološki posredovana bolest
MS je imunološki posredovana bolest kod koje imuni sistem tijela greškom napada mijelin u centralnom nervnom sistemu.
MS se smatra imunološki posredovanom bolešću kod koje imunološki sistem tijela napada CNS. MS eksperti smatraju da je autoimuna bolest, iako je ovo još uvijek tema rasprave u naučnoj zajednici. Autoimunitet – prefiks „auto“ znači sebe – što znači da imunološki sistem reaguje protiv antigena koji normalno nastaju u tijelu (proteini koji stimulišu imunološki odgovor) , kao da su antigeni strana tijela. Međutim, niti jedan određeni antigen nije identificiran u MS-u, što je navelo neke MS eksperte do zaključka da MS se ne može klasificirati kao autoimuna bolest. Neke od autoimunih bolesti su:
- Psorijaza
- Kronova bolest
- Reumatoidni artritis
- Sistematski lupus erythematosus
- Diabetes mellitus, ovisan o inzulinu
U slučaju MS-a, imunološki sistem napada i oštećuje određene strukture i ćelije unutar CNS-a, uključujući:
- Mijelin
- Oligodendrocite
- Nervna vlakna ispod
T ćelije, koje su jedan od tipova bijelih krvnih ćelija u imunološkom sistemu, nekako postaju osjetljive na proteine u CNS-u. Kada se T ćelije aktiviraju, ulaze u CNS kroz krvne sudove i proizvode upale koje oštećuju mijelin. Kada uđu u CNS, ne samo da oštećavaju mijelin, već luče hemikalije koje oštećuju nervna vlakna (aksone), te regrutuju više imunih ćelija na to mjesto. Nije poznato šta uzrokuje aktivaciju T ćelija kod osoba sa MS-om, ali je postulat da su i genetski i spoljašnji faktori bitni.
Istraživanja usmjerena na ulogu imunog sistema u MS-u
Naučnici su počeli identificirati mjesta ili receptore na T ćelijama koja se vežu za mijelin. Precizna identifikacija ovih receptora može pomoći razvoju specifičnijih imunosupresantnih terapija koje uništavaju senzitizirane T ćelije dok ostavljaju ostale ćelije netaknute. Mnoga od tekućih istraživanja u MS-u su usmjerena prema pronalasku odgovora na pitanja o uzroku izmijenjenog imunološkog odgovora i uloge imunološkog sistema u razvoju MS-a.
T Ćelije
Kod multiple skleroze, T ćelije imunog sistema prolaze iz krvotoka u centralni nervni sistem kako bi napale sloj mijelina oko nervnih vlakana.
Pregled
Imunološka funkcija je potpomognuta od strane vije vrste bijelih krvnih ćelija. B ćelije (tako se zovu jer se razvijaju u koštanoj srži/bone – b) proizvode antitijela. T ćelije (tako se zovu jer se razvijaju u maom organu zvanom timus) su odgovorne ra raznolike imunološke odgovore. Ovi odgovori uključuju :
- Direktni napadi na strane supstance poput bakterija, virusa ili stranih tkiva
- Augmentacija odgovora B ćelija
- Proizvodnja supstanci zvanih citokini, koji usmjeravaju odgovore i aktivnosti u drugim imunološkim ćelijama
Tri šire kategorije T ćelija
- T ćelije pomagači augmentiraju imunološki odgovor prepoznavši prisutstvi stranih antigena, te potom stimulišu proizvodnju antitijela i proizvodnju citokina koji aktiviraju druge T ćelije
- Regulatorne T ćelije funkcionišu u suprotnom dejstvu, one deaktiviraju T ćeije
- Citotoksične ili T ćelije ubice direktno napadaju i uništavaju ćelije koje prenose antigene
Pojedinačne T ćelije mogu prepoznati samo određene antigene, biraju između antigena koristeći molekule proteina na površini ćelija, koje se zovu receptori. Broj i specifičnost T ćelija receptora se određuje ćelijskim genima.
Opće je priznato da demielinizacija poput one kod MS-a je prouzrokovana abnormalnim imunološkim procesom, aktiviranjem T ćelija (možda i B ćelija) protiv komponenata CNS-a, kao što je mijelin. Demijelinizacija – uništavanje mijelina – uzrokuje usporavanje ili zaustavljanje nervnih impulsa i proizvodi simptome MS-a.
Sada se mnogo više toga zna o ulogama T ćelija
Posljednjih 15 godine, mnogo znanje se steklo o specifičnim ulogama T ćelija. Među aktivnostima koje su posmatrane su :
- Smanjena funkcija regulatornih T ćelija u periferalnoj krvi kod MS pacijenata tokom akutnih pogoršanja (poznato kao napad, povraćaj ili bljesak)
- Povećan broj pomoćnih T ćelija u spinalnoj tečnosti
- Povećan broj aktiviranih T ćelija koje prolaze u mozag iz periferalne krvi (što privlači druge imunološke ćelije u mozak)
- Prisutstvo T ćelija u MS plakovima (skleroza)
- Povećanja frenkvencija aktiviranih T ćelija protiv mijelina viđena kod MS pacijenata naspram zdravih kontrola
Terapije usmjerene protiv specifičnih T ćelija ili receptora T ćelija
Abnormalni imunloški proces, koji je vjerovatno odgovoran za demijelinaciju MS-a uključuje selektivnu aktivaciju pomoćnih T ćelija i T ćelija ubica, sa odgovarajućim smanjenjem regulatornih T ćelija. Ovi pronalasci sugeriraju obrazloženje za terapije koje ciljaju samo specifične T ćelije ili receptore T ćelija, a koje su senzitizirane na mijelin. Neki od ovih pristupa – poput korištenja monoklonalnih antitijela usmjerenih protiv određenih T ćelija – bili su uspješni kod tretmana životinja sa eksperimentalnim alergijskim encefalomijelitis (EAE), životinjski model MS-a. Pokusna istraživanja se trenutno provode. Buduće eksperimentalne terapije mogu uključivati antitijela usmjerena protiv citokina koji pale T ćelije ili terapije koje bi desenzitizirale aktivnost T ćelija.
Dok je potrebno mnogo više informacija dok se tačna narav imunološkog odgovora kod MS-a objasni, čini se da T ćelije i njihovi citokini su ključ ovog procesa. Tekuća istraćivanja u tim zonama mogu pružiti nove, specifičnije imunološke terapije koje će zaustaviti progresiju MS-a, bez oštećenja ijedne imunološke ćelije koja nije uključena u proces destrukcije mijelina.