Uzrok multipla skleroze je oštećenje mijelina u CNS-u, te oštećenje samih nervnih vlakana,ometa transmisiju nervnih signala između mozga i kičmene moždine, te drugih dijelova tijela.
Pregled
Uzrok MS-a još uvijek nije poznat, a naučnici vjeruju da u to može biti uključena interakcija više različitih faktora. Kako bi se dobio odgobor na ovo tekuće pitanje, studije se provode u imunologiji (nauka o imnuom sistemu tijela), epidemiologiji (nauka o obrascima bolesti kod populacije) i genetici. Naučnici takođe proučavaju infektivne agense koji mogu imati ulogu u uzroku MS-a. Razumijevanja onoga što uzrokuje MS će ubrzati proces pronalaženja efektivnijih načina da se tretira i, na kraju, dovešće do lijeka, ili prevencije da bolest uopte nastane.
Imunološki faktori
Kod MS-a, abnormalan imunološki posredovan odgovor napada omot mijelina oko nervnih vlakana unutar CNS-a, kao i sama nervna vlakna. Posljednjih godina, naučnici su uspjeli identifikovati koje imunoćelije spremaju napad, neke od uzroka koji ih navode na napad, te neka od mjesta(receptora) na ćelijama koje napadaju, a privučene su da napadaju mijelin u destruktivnom procesu. Tekućni napori kako bi se proučilo više o imunološki posredovanom procesu kod MS-a – šta ga pokreće, kako radi, te kako ga usporiti ili zaustaviti – nas približavaju razumijevanju uzroka MS-a.
Spoljašni faktori
Poznato je da MS češće nastaje u zonama udaljenijim od ekvatora. Epidemiolozi – naučnici koji proučavaju šablone bolesti – posmatraju varijacije u geografiji, demografiji (starost, spol i etnička pozadina), genetici, infektivnim uzrocima i šablonima migracije u naporima da razumiju zašto.
Studije su pokazale da ljudi koji su rođeni sa u zonama sa visokim rizikom od MS-a, a potom presele ili migriraju u zoni sa manjim rizikom prije 15 godine života, uzimaju rizik novog prebivališta. Takvi podaci pokazuju da izloženost nekim spoljašnim agensima prije puberteta može doprinijeti razvoju predispozicija za razvoj MS-a tokom života.
Rastući dokazi sugeriraju da vitamin D igra važnu ulogu. Ljudi koji žive bliže ekvatoru su izloženi većoj količini sunčeve svjetlosti godišnje. Kao rezultat toga, posjeduju veći nivo prirodno proizvedenog vitamina D, za koji se smatra da podržava imunološki sistem, te može pomoći kod zaštite protiv imunološki posredovane bolesti poput MS-a. Moguća veza između MS-a i izloženosti sunčevoj svjetlosti se trenutno promatra u epideiološkoj studiji u Australiji, finansiranoj od strane Udruženja.
Rastući dokazi pokazuju da pušenje takođe igra važnu ulogu kod MS-a. Studiji pokazuju da pušenje povećava rizik od razvoja MS-a, te se povezuje sa ozbiljnijom fazom ove bolesti te bržim razvojem bolesti. Na sreću, dokazi potvrđuju da prestanak pušenja – bilo prije ili nakon nastanka MS-a – dovodi do usporavanja progresije bolesti.
Genetski faktori
Iako MS nije nasljedna bolest, ukoliko osoba ima člana familije prvog koljena sa MS-om, šanse za razvoj MS-a kod te osobe se značajno povećavaju. Studije pokazuju da postoji veća zabilježenost određenih gena kod populacija sa većom stopom zabilježene multiple skleroze. Uobičajeni genetski faktori su pronađeni kod nekih porodica sa jednom i više osoba sa MS-om. Neki naučnici imaju teoriju da se MS razvija zbog genetskih predispozicija pojedinca da reaguje na spoljašne agense, te, prilikom izloženosti istima, to pokreće imunološki posredovan odgovor. Nove, sofisticirane tehnike za identificiranje gena pomažu da se odgovore pitanja o ulogi gena u rezvoju MS-a.
Netačne teorije
Tokom godina ljudi su sugerirali mnoge različite uzroke MS-a. Ovdje su neke na široko poznate teorije, za koje je potvrđeno da nisu tačne.
- Boravak sa psom ili drugim manjim kućnim ljubimcem – prije nekoliko godina – štenećak – vuris koji su psi prenosili – je bio predložen kao uzrok MS-a, ali istraživanje je isključilo ovu teoriju
- Alergije – Nema doaza da je MS pokrenut reakcijom na određene spoljašnje alergene. Alergije su učestale kod opće populacije, te mogu nastati kod ljudi sa MS-om.
- Izlaganje teškim metalima – iako trovanje teškim metalima poput žive, olova ili mangana može oštetiti nervni sistem i stvoriti simptome poput drhtavice i slabosti, i proces i simptomi se razlikuju od onih kod MS-a. Nema dokaza da teški metali mogu pokrenutu MS.
- Preživljena fizička trauma : Uloga traume koja uzrokuje MS ili pokreće povraćaje MS-a, takođe poznate kao napade ili pogoršanja – bila je predmet kontroverzi tokom mnogih godina. Međutim, istraživanja su pokazala da nema povezanosti između fizičke traume i napretka bolesti.
- Aspartam – nema naučnih dokaza koji podržavau teoriju da aspartam – umjetni zaslađivač koji se koristi u gaziranim pičima i hrani – uzrokuje MS.
Virusi
Mongi ljudi sa MS-om se pitaju da li je njihova bolest uzrokovana virusem ili nekim drugim infektivnim agensom. Mnoga istraživanja su se fokusirala na pronalazak odgovora na ovo pitanje.
Dokaz za ulogu virusa u MS-u
Uzrok MS-a je još uvijek nepoznat. Međutim, nekoliko faktora sugeriše da infektivni agens može biti uključen u pokretanje MS-a.
Do danas, naučnici nisu mogli otkriti pojedinačan virus koji može biti pokretač MS-a. Nekoliko virusa je prostudirano, ali su višestruki koraci potrebni kako bi se prikazao tačan virus koji uzrokuje MS. Naučnici moraju dokazati:
- Da je virus u tijelu prije razvoja MS-a
- Da virus zaista uzrokuje bolest, te da nije samo usputna pojava
Slučaj Epstein-Barr virusa
Nekoliko studija provedenih od strane Alberta Askerija i njegovog tima na Javnom zdravstvu na Harvardu sugerišu da je EBV uključen u MS.
- Antitijela EBV su značajno viša kod osoba koje će eventualno razviti MS nego kod osoba koje nisi razvile MS
- Rizik od MS-a se povećava značajno nakon infekcije EBV-a
- Osobe sa određenim imunološki povezanim genima i visokim nivoima antitijela EBV-a u njihovoj krvi imaju 9 puta više šanse da razvije MS
- Trenutni ili bivši pušači sa najvišim razinama antitijela imaju 70% više šansi za razvoj MS-a
HHV-6 (Human herpes virus 6)
HHV-6 može biti uključen u MS, posebice se povezuje za pokretanje povraćaja MS-a. Kod žena sa progresivnim MS-om nivo antitijela je bio tri puta veći. Praćenje HHV-6 antitijela može predvidjeti kliničku putanju MS-a.
Skupovi / klasteri
Skupovi MS-a percepcija je da veliki brojevi slučajeva MS-a nastaju u određenom vremenu i/ili određenoj lokaciji. Takvi skupovi MS-a ili drugih bolesti gdje se povremeno pojavljuju skupovi – su birani jer mogu pružiti dokaze o spoljašnjim i genetskim faktorima rizika koji mogu pokrenuti bolest. Do sada, studije nisu pokazale jasne dokaze za postojanje skupova uzročnika ili pokretačkih faktora u MS-u.
MS često nastaje kod osoba sa genetskim predispozicijama. Međutim, veliki broj dokaza sugerira da većina osoba koji su genetski podvodljiivi još uvijek moraju biti podvrgnuti nekim faktorima u okolini kako bi se MS razvila. Infektivni agensi se najčešće klasificiraju kao faktori pokretači, ali i drugi su ispitivani poput spoljašnih faktora i industrijskih toksina, dijeta, izloženosti metalima, te određenim klimatskim elementima poput sunčeve svjetlosti. Ništa od navedenog ne čini se da je povezivo sa MS-om, te koji su tačno faktoru uključeni, ostaje pitanje. Može postojati više faktora sposobnih da pokrenu MS.
Skupove je teško istraživati
Probleme sa istraživanjem skupova bilo koje bolesti, te pogotovo kod MS-a su ogromni. Prvo, teško je ustanoviti šta znači višak slučajeva MS-a. Kako bi se to uradilo, osoba mora kalkulisati očekivanu učestalost MS-a. Onda se ta očekivana učestalost može uporediti sa prijavljenom učestalošću. Međutim, dokumentovani nivoi možda ne postoje u zoni gdje su skupovi prijavljeni , jer MS nije infektivna, samim tim, ne može se prijaviti prema federalnim standardima, te jer nema nacionalnog registra za MS. Slijedeći izazov je pronalaženje prihvatljive uporedbe populacije gdje je poznata učestalost MS-a. Ova brojka može pomoći određivanju očekivane učestalosti MS u zonu prijavljenog skupa.
Kalkulisanje očekivane učestalosti postaje još komplikovanije. MS stope mogu varirati po latitudama. Dalje, MS nastaje češće kod žene nego kod muškaraca, posebno kod osoba čiji su preci iz Sjeverne Europe. Zbog toga, očekivana učestalost u zoni mora uzeti u obzir ne samo geografsku lokaciju, već i starost, spol i etničku pozadinu.
MS je učestaliji kod osoba u čijoj porodici neko već boluje od MS-a.