Posljedice ozljede kičme su vrlo teške i često imaju mnogostruk značaj, kako za medicinsko osoblje koje brine o pacijentu, tako i za samog pacijenta koji upoznaje potpuno novi svijet.
Posljedice kvadriplegije
Niti jedna povreda ne mijenja život drastično kao povreda kičme, a u najgorem slučaju kvadriplegija. Osoba koja je nekad bila snažna i zdrava osoba u malenom trenutku postaje potpuno ovisna o nekom drugom, trpi financijski pritisak zbog radne nesposobnosti, ali se postepeno prilagođava tom, za njega, potpuno novom svijetu. Povrede vratne kičme spadaju u grupu rijetkih povreda sa visokim rizikom za smrtni ishod.
Kvadriplegija je naziv za stanje koje nastaje kao posljedica oštećenja kičmene moždine. Kada oštećenje kičmene moždine nastane u vratnom dijelu kičmenog stuba nastaje kvadriplegija (oduzetost i gornjih i donjih ekstremiteta). Neki od najcešćih uzroka povrede su: skok u vodu, saobraćajne nesreće, padovi, povrede od vatrenog oružja i sl. Takođe, oštećenja nastaju i zbog infektivnih oboljenja, virusnih infekcija kao i zbog razvijanja benignih i malignih tumora na nekom dijelu kičmene moždine.
Zbog ovakvih oštećenja kičmene moždine pojavljuju se poremećaji aktivnosti mišića u vidu slabosti ili oduzetosti sa jako oštećenom ili nemogućom funkcijom stajanja i hodanja, oštećenje senzibiliteta (osjećaja), poremećaj kontrole pražnjenja mokraćne bešike i crijeva (inkontinencija). Oštećenje kičme u vratnom dijelu kičmenog stuba daje oštećenje svih funkcija ekstremiteta, a takvo oštećenje se naziva kvadriplegija ili tetraplegija.
Naravno, što je oštećenje niže, pojavljuje se veći broj aktivnih mišića. Povrede koje obuhvataju slabinski dio praćene su poremećajem funkcije pražnjenja bešike i crijeva, poremećajem seskualnih funkcija (funkcionisanje je uvijek moguće, ali sa izmjenama, dijelovi tela koji imaju osećaj mogu biti nove erogene zone, dok je sa plodnošću situacija drugačija – sve zavisi koji su nervni putevi oštećeni) kao i povećanom zategnutošću mišića koji se nalaze ispod nivoa povrede.
Zbrinjavanje nakon povrede
Kao kod svih povreda, najbitnije je pravilno pružanje prve pomoći (u slučaju da niste upoznati pružanjem prve pomoći, najbolje bi bilo da ne dirate ozljeđenog jer možete prouzrokovati veće posljedice) i liječenje ovih povreda. Kod svih povreda glave, gubitka ili poremećaja svesti, politraumatizovanih i izolovanih bolnosti na kičmenom stubu, smatra se da postoji povreda kičmenog stuba, sve do momenta dok se odgovarajućim dijagnostičkim mjerama ova pretpostavka u potpunosti ne isključi.
Dakle, ukoliko se posumnja na povredu kičme, već na mjestu nesreće je neophodna imedijatna imobilizacija vratne kičme okovratnikom i imoblizacija na tvrdoj podlozi (dasci ili nosilima) – za suspektne povrede torakalne ili lumbalne kičme; prominentna mjesta treba osigurati podmetanjem mekih jastučića kod suspektne lezije nervnih elemenata.
Odmah po prijemu paralizovanog bolesnika, paralelno sa zbrinjavanjem povrede kičme, nameće se problem sprečavanja komplikacija, koje prate ove povrede, ili njihovo liječenje ukoliko su one veće nastale. U najozbiljnije rane komplikacije povreda kičmene moždine ubrajaju se: nastanak dekubitusa kao i komplikacije od strane urinarnog, respiratornog i kardiovaskularnog trakta. Liječenje je kod oštećenja kičmene moždine u početku vezano za sam uzrok oštećenja – povrede se liječe na traumatološkim, oboljenja na neurološkim, a tumori na neurohirurškim odeljenjima.
Kvadriplegija: liječenje i rehabilitacija
U prvom periodu, od oko mjesec dana poremećaji funkcije kičmene moždine su veoma izraženi i pacijent je u teškom opštem stanju, tj. u fazi spinalnog šoka. Za ovaj period su karakteristični, naročito kod povređivanja, poremećaji svih funkcija organizma, sa mogućom pojavom velikog broja komplikacija. Period oporavka je duži ukoliko je nivo oštećenja kičmene moždine viši. Neurološki pregled i nalaz su bitni, sastavni dio pregleda bolesnika sa lezijom koštanih elemenata kičmenog stuba. Ovo proističe iz činjenice da se neurološke povrede odnosno ispadi javljaju kod 40% pacijenata u cervikalnom i kod 15% – 20 % pacijenata sa frakturom u torakolumbalnom nivou kičmenog stuba. Za dijagnostikovanje mjesta lezije (u visinskom smislu) i obima lezije (u transverzalnom smislu) kičmene moždine koristi se:
- utvrđivanje lezije centralnog i/ili perifernog motornog neurona,
- ispitivanje refleksa,
- ispitivanje senzibiliteta,
- ispitivanje lezije vegetativnih funkcija.
Po završektu prve faze liječenja i stabilizaciji opšteg stanja otpočinje rehabilitacioni tretman. Oporavak funkcije lokomotornog aparata je, bez obzira na stručnost sprovođenja rehabilitacionog tretmana, ograničen nivoom oštećenja koje određuje očuvanu aktivnu muskulaturu, stepenom oporavka onih mišića koji su ispod nivoa oštećenja, brojem, prisustvom i trajanjem liječenja komplikacija, prisutnim drugim, ranijim oboljenjima, godinama života, psihičkim stanjem itd.
Rehabilitacija je proces koji pomaže osobi da postigne maksimum fizičke, psihičke, društvene, profesionalne (vokacijske), rekreativne (avokacijske) i edukativne osposobljenosti u odnosu na fiziološko ili anatomsko oštećenje, ograničenja okoline, te želje i životne planove. Ona predstavlja više od puke fizičke restitucije, kompenzacije gubitka funkcije ili privikavanja na fizički gubitak.
Po završetku rehabilitacionog tretmana u rehabilitacionim centrima, počinje faza socijalne rehabilitacije koja podrazumijeva vraćanje osobe u porodicu i širu lokalnu zajednicu kao aktivnog učesnika. U tom periodu smenjuju se faze negiranja situacije, depresije, agresivnosti, čekanja da se sve vrati na stanje pre povrede, blage euforije. Lično angažovanje i upornosti važni su faktori uspeha u procesu koji nije lak.
